Gorinchem, 20 mei 2025 – De Nederlandse binnenvaartsector heeft zich de afgelopen twintig jaar positief ontwikkeld. Binnenvaartondernemers presteren goed, tonen veerkracht en hebben hun bedrijfsvoering geprofessionaliseerd. Bovendien is de aanwas van jonge ondernemers stabiel. Toch is het vertrouwen in de toekomst bij binnenvaartondernemers ten opzichte van twintig jaar geleden afgenomen, zo blijkt uit het onlangs gepubliceerde rapport Continuïteit & Flexibiliteit: een grootschalig onderzoek naar het midden- en kleinbedrijf in de binnenvaart. Die afname van vertrouwen kan worden verklaard door toenemende externe druk op de ondernemers.

Het rapport is uitgevoerd door AHA DATA in opdracht van binnenvaartcoöperaties ELV en NPRC en Stichting Watertransport, en wordt ondersteund door Koninklijke Binnenvaart Nederland, LOVK en stichting Limena. Uit het rapport blijkt dat familiebedrijven nog altijd het fundament van de binnenvaartsector vormen. Minstens 60% van de binnenvaartbedrijven is een familiebedrijf. Deze bedrijven bieden door de betrokkenheid van ondernemers veel flexibiliteit in het vervoer en zijn cruciaal voor de continuïteit van de sector. Nederlandse familiebedrijven in de binnenvaart opereren in heel Noordwest-Europa met schepen van verschillende grootte.

Menselijke maat onder druk
De omzet van de binnenvaart, gecorrigeerd voor inflatie, is in een periode van twintig jaar toegenomen. Ondernemers investeerden in grotere schepen, personeel en woningen aan wal. Dit wijst op een opvallende trend waarbij binnenvaartondernemers steeds vaker kiezen voor een leven met meer sociale binding aan wal. Zo beschikt 80% van de ondernemers over een woning aan wal en woont 63% overwegend aan boord – een duidelijke daling ten opzichte van 2004 (78%). Door die sociale ontwikkeling is de behoefte aan veilige ligplaatsen en mogelijkheden om met de auto van boord te kunnen sterk toegenomen. Juist dit type infrastructuur is de afgelopen decennia afgenomen en zet het sociale leven van de ondernemers onder druk.

Deze tekortkomingen in de fysieke en sociale infrastructuur staan haaks op de ontwikkeling dat binnenvaartgezinnen meer tijd aan wal doorbrengen, kinderen vaak thuis wonen en ondernemers streven naar een betere werk-privébalans. De onderzoekers spreken dan ook van een ‘a-socialer wordende infrastructuur’.

Regeldruk
Het rapport belicht naast de druk op sociaal vlak ook een aantal bedrijfseconomische knelpunten voor binnenvaartondernemers. De diversiteit van de vloot is verder afgenomen door schaalvergroting. Als redenen worden onder andere financiering en zware technische Europese regeldruk genoemd die de noodzaak tot schaalvergroting aan hebben gezet.

Tegelijkertijd stelt de overheid zwaardere eisen aan de uitstoot van schepen, terwijl de vraag in de logistieke keten nog beperkt blijft. Dit zet de ondernemer verder onder druk om de meerwaarde van vergroening te verzilveren en concurrerend te blijven ten opzichte van andere modaliteiten. Toch is er sprake van een kleine groep innovators die investeert in zero-emissietechnieken en hybride aandrijvingen.

Aanbeveling: investeer in mensen, niet alleen in vaarwegen
De initiatiefnemers van het rapport doen een dringende oproep aan de overheid om te investeren in sociale infrastructuur. Dit betekent niet alleen onderhoud en uitbreiding van vaarwegen, maar ook het realiseren van toegankelijke ligplaatsen, auto-afzetplaatsen, hybride onderwijs- en woonvormen en ondersteuning van gezinnen in de binnenvaart. Daarnaast wordt aanbevolen om verduurzaming te versnellen door te werken aan toegankelijke financiering en stimuleringsmaatregelen die breder beschikbaar zijn voor grote én kleine ondernemingen.

“Familiebedrijven vormen het fundament van de sector en spelen een cruciale rol in het waarborgen van continuïteit,” aldus het rapport. “Door gericht te investeren in infrastructuur, onderwijs en wonen, werkbare regelgeving, praktische verduurzaming, sterke belangenbehartiging en een verbeterd imago, kunnen overheids- en belangenorganisaties bijdragen aan een toekomstbestendige binnenvaart waar Nederland wel bij vaart.”

Brancheorganisaties van de sector zullen deze aanbevelingen en de noden van de binnenvaartondernemers de komende maanden onder de aandacht brengen bij politici en beleidsmakers.

Belang voor Nederland
De binnenvaart is verantwoordelijk voor circa 40% van het goederenvervoer binnen Nederland en levert daarmee een essentiële bijdrage aan de economie, de duurzaamheid van het logistieke systeem en de bereikbaarheid. De vloot bestaat uit circa 4.900 schepen, variërend in grootte tussen de 250 en 9.000 ton – een equivalent van 8 tot 280 vrachtwagens. Met ruim 3.200 ondernemingen en bijna 10.000 werkzame personen is het een sector die niet alleen economisch, maar ook cultureel van grote waarde is.